Polki czują się dziś zagubione i zmęczone, szukają źródeł tego swojego zmęczenia i chcą coś zmienić. Czuję, że to szczególny moment – mówiła podczas spotkania „Polek portret własny” Joanna Kuciel-Frydryszek, autorka książki „Chłopki”. Politolożka prof. Anna Siewierska podkreślała, że kobiety żyją pod silną presją bycia idealną i skuteczną, i jest to dla nich niezwykle trudne, a siostra Małgorzata Chmielewska apelowała: „Nie dajmy się zamęczyć”.
Dyskusję o tym, co to znaczy być Polką w 2024 roku i jakie główne problemy dotykają dziś kobiet w naszym kraju poprowadziła red. Katarzyna Kubisiowska, członkini redakcji Tygodnika Powszechnego. Przypomniała ważną wystawę „Polaków portret własny” z 1979 roku w Muzeum Narodowym w Warszawie, która zgromadziła rekordową liczbę odwiedzających, ale w której zdecydowanie brakowało zarówno wskazania na znaczenie i rolę chłopstwa, jak i kobiet.
Dziś obydwie te luki są coraz skuteczniej wypełniane, czego dowodzi między innymi status bestselleru dla książki „Chłopki” Joanny Kuciel-Frydryszak. Jak powiedziała autorka, jest to opowieść o kobietach zmęczonych i zaharowanych, dlatego tak mocno rezonuje wśród współczesnych czytelniczek: My również czujemy się przemęczone, a dla wielu z nas zdanie: „Jeszcze dzisiaj nie usiadłam” jest bardzo dobrze znane. Kuciel-Frydryszak podkreśliła jednak, że „Chłopki” mówią przede wszystkim o sile kobiet i ich niezwykłej sprawczości, nawet mimo bardzo niesprzyjających warunków.
Według siostry Małgorzaty Chmielewskiej Polacy niezależnie od płci zatracili wolność do odpoczynku, bo zawsze ważniejsze są dla nas obowiązki, jednak kobiety obarczone codzienną opieką nad dziećmi i domem odczuwają tę sytuację dwa razy bardziej. Siostra zwróciła przy tym uwagę, że kobiety same powielają niekorzystne dla nich wzorce – na przykład wyręczając nastoletnich synów w tak prostych zadaniach jak przygotowywanie śniadań. Nie dajmy się zamęczyć – powiedziała siostra Chmielewska, od lat zajmująca się pomocą dla osób bezdomnych, w tym także kobiet doświadczających przemocy.
Prof. Anna Siewierska zwróciła uwagę, że kobiety formalnie nie podlegają już większości ograniczeń, których doświadczały przez długie wieki, natomiast problemem są wewnętrzne ograniczenia. Te wynikają między innymi z wychowywania dziewczynek do posłuszeństwa i siły stereotypów. Prof. Siewierska podkreśliła ogromną rolę feminatywów w kształtowaniu myślenia małych dzieci. Dopiero, gdy dziewczynki słyszą o chirurżkach czy psycholożkach, są w stanie wyobrazić sobie siebie samych w takich rolach. W tym sensie język naprawdę kształtuje rzeczywistość – mówiła znana komentatorka życia politycznego w Polsce.
Prof. Anna Siewierska zwróciła również uwagę na ogromną presję, której podlegają współczesne Polki. Zaapelowała, żeby kobiety nie nakładały same na siebie nierealistycznych oczekiwań bycia idealną i skuteczną we wszystkich obszarach życia, bo jest to wielka pułapka.
Ważną częścią spotkania była wymiana zdań na temat siostrzeństwa, podkreślanego przez Joannę Kuciel-Fryryszak oraz prof. Annę Siewierską (która ma nawet to słowo wytatuowane na nadgarstku), ale nie lubianego przez siostrę Małgorzatą Chmielewską, akcentującą uniwersalnych charakter relacji między ludźmi. Uczestniczki zgodziły się jednak do tego, że nie należy siostrzeństwa rozumieć jako działań wymierzonych przeciwko mężczyznom, ale nastawionych na empatię dla kobiecych doświadczeń i czułość dla siebie.
W toku dyskusji, wywołanej również pytaniami od publiczności, pojawiły się ponadto wątki związane z tym, czy rozmawianie o pieniądzach jest dla kobiet kłopotliwe, oraz jak radzić sobie z cierpieniem. Poruszony został też temat hejtu, jakiemu podlegają kobiety aktywne w życiu publicznym. Zarzuty wobec mężczyzn mają charakter merytoryczny, a kobiety słyszą lub czytają o swoim wyglądzie, życiu seksualnym albo że nie sprawdzają się jako matki. To jedno z ważnych wyjaśnień, dlaczego tak mało jest kobiet w rolach ekspertek lub w polityce.
Pytania od publiczności wybrzmiewały jeszcze długo po zakończeniu oficjalnej części wydarzenia w czasie podpisywania książek oraz wykonywania pamiątkowych zdjęć.
Wydarzenie odbyło się w ramach V edycji cyklu „W labiryncie świata” – to cykl paneli dyskusyjnych realizowany przez Wyższą Szkołę Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie we współpracy z „Tygodnikiem Powszechnym”. Całe spotkanie było tłumaczone na język migowy przez panią Katarzynę Hul z Podkarpackiego Stowarzyszenia Głuchych.
Autor zdjęć: Mariusz Guzek.
Prelegentki:
Joanna Kuciel-Frydryszak – autorka specjalizująca się w reportażach, pamiętnikach, autobiografiach, biografiach i publicystyce literackiej. Ukończyła studia na Wydziale Polonistyki na Uniwersytecie Wrocławskim. Największą sławę autorce przyniosła wydana w 2012 roku książka „Słonimski. Heretyk na ambonie” zawierająca archiwalne, niepublikowane dotąd materiały, za którą otrzymała całą listę nominacji do najważniejszych nagród literackich, a z ogromnym uznaniem spotkała się także biografia „Iłła. Opowieść o Kazimierze Iłłakowiczównie”. Najnowszym dziełem Joanny Kuciel-Frydryszak jest książka „Chłopki. Opowieść o naszych babkach”. Na swoim koncie pisarka ma m.in. nominację na Historyczną Książkę Roku w Konkursie im. K. Moczarskiego i O. Haleckiego, nominację do Nagrody im. Józefa Łukaszewicza, a także nominację do Nagród Historycznych „Polityki” 2019 oraz Nagrodę jury w konkursie im. Teresy Torańskiej 2019.
s. Małgorzata Chmielewska – siostra zakonna, przełożona Wspólnoty „Chleb Życia” w Polsce. Absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego. Podczas studiów związana z Klubem Inteligencji Katolickiej. Pod kierunkiem Siostry Małgorzaty Wspólnota prowadzi dziewięć domów, do których przyjmuje ludzi bezdomnych: kobiety, chorych, matki z dziećmi, młodzież. Potrzebujący, oprócz schronienia, otrzymują pomoc socjalną, medyczną i materialną. Siostra Małgorzata pracuje z najuboższymi i wśród najuboższych. Razem z nimi walczy o poprawę losu i bardziej godne warunki życia. Jest autorką kilku książek, w których stara się przekazać czytelnikom najważniejsze prawdy, jakimi kieruje się w swoim życiu i pracy. W roku 2015 i 2016 wydała między innymi dwie części zapisków ze swojego internetowego dziennika – „Cerowanie świata” oraz „Dobro jako choroba zakaźna”. Opowiada w nich o codziennym życiu wśród ubogich i potrzebujących w sposób wrażliwy i humorystyczny. Została odznaczona m.in. Medalem św. Jerzego, Orderem Ecce Homo, honorową odznaką Rzecznika Praw Obywatelskich „Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka”, Medalem „Zasłużonych dla Warszawy” oraz Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Jest laureatką Nagrody „Totus”, Nagrody Ministra Pracy i Polityki Społecznej, Nagrody Tischnera oraz tytułów „Kobieta Roku”.
dr hab. prof. UR Anna Siewierska – politolożka, dr hab. nauk społecznych. Naukowo zajmuje się m.in. psychologią polityki, polityką migracyjną i integracyjną, językiem polityki, mitologią polityczną oraz wpływem nowych mediów na politykę, szczególnie radykalizacją i polaryzacją społeczną oraz populizmem. W latach 2018 – 2021 Rektorka Wyższej Szkoły Europejskiej im. Ks. Józefa Tischnera w Krakowie. W latach 2000 – 2018 kolejno Asystent, Adiunkt, Profesor nadzwyczajny w Katedrze Nauk o Administracji oraz Dyrektor Instytutu Badań nad Cywilizacjami – Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie. W ramach wyjazdów badawczych i staży naukowych m.in. brała udział w badaniach naukowych w Indiach (2004, 2005); pod opieką merytoryczną prof. Anjoo Sharan Upadhyaya przebywała na stażu na Wydziale Nauk Społecznych Benares Hindu University w Waranasi (2007). W 2010 roku przebywała na stażu naukowym w Indonezji, m.in. na Yogyakarta State University. W 2019 roku brała udział w projekcie „Leaders in University Management” w University College London w Wielkiej Brytanii. Za książkę Mity w polityce. Funkcje i mechanizmy aktualizacji, nominowana do Nagrody Znaku i Hestii im. ks. prof. Józefa Tischnera (2017). Członkini m.in. Polskiego Towarzystwa Nauk Politycznych oraz Polskiego Towarzystwa Studiów Europejskich.
red. Katarzyna Kubisiowska – absolwentka filmoznawstwa UJ/ Dziennikarka Tygodnika Powszechnego działów Kultura i Reportaż. Biografka Jerzego Pilcha, Danuty Szaflarskiej, Jerzego Vetulaniego. Autorka m.in. rozmowy rzeki z Wojciechem Mannem „Głos” i wyboru rozmów z ludźmi kultury „Blisko, bliżej”. W maju 2023 r. ukazała się jej książka „Kora. Się żyje. Biografia”. W roku 2024 ukażą się jej dwie książki’ „Echo”- druga część rozmów z Wojciechem Mannem oraz „Żar, żarliwość” – wybór rozmów drukowanych na łamach Tygodnika Powszechnego.
